Türkiyat Güz Konferansları'nın 2017-2018 eğitim öğretim yılının ilk konuşmacısı,  Enstitümüz öğretim üyelerinden Prof. Dr. Abid Nazar Mahdum’un konuşmacı olarak katılımıyla gerçekleştirildi. Prof. Dr. Abid Nazar Mahdum “Aslî Kaynaklardan Hareketle Ali Şîr Nevâyî Üzerine Yeni Tahliller” başlıklı konuşmasında Ali Şîr Nevâyî hakkında da önemli tespitlerde bulundu. Prof. Dr. Abid Nazar Mahdum, konuşmasında şu konulara temas etti:

"Bütün Türk dünyasında tanınıp sevilen, eserleri okunan Alî Şîr Nevâyî, Farsça konuşulan bölgelerde de küçümsenemeyecek bir şöhrete sahip olmuş ve yazdığı Türkçe ve Farsça eserlerle iki edebiyatı da derinden etkilemiştir.

Hüseyn-i Baykara ve Nevâyî mektepte beraber okudukları zaman ilerde bahtları açılıp daha mesut bir duruma erişmeleri halinde birbirlerini unutmamak üzere aralarında dostluk sözü vermeleri üzerine başlayan söz üzerine, Baykara'nın tahta çıkması ile birlikte Nevâyî, Herat'a gelmiş ve kendisine mühürdarlık vazifesi tevdi edilmesi ile hem devlet kademesinde bir yönetici olarak vazifede bulunmuştur.

Nevâyî, defalarca hacca gitmeye niyet ettiği halde bu arzusunu gerçekleştirememesi devlet işlerinde varlığına duyulan ihtiyaçtan ileri gelmiştir. Son olarak padişahın izin vermesine rağmen Kemâleddin Hüseyin (Vaiz) Kaşifî ve daha birkaç kişinin ricalarıyla seferden vazgeçmiş ve kendi edebi meclisinde birçok şairin yetişmesine etki etmiştir.

Kaynaklarında zikrettiği gibi zamanla Herat, Baykara ve Nevâyî'nin hâmiliğinde ilim ve irfan ehli birçok şahsiyetin akın ettiği bir merkez haline gelmiş, Nevâyî, gerek Herat'ta yetişen, gerekse dışarıdan gelerek etrafında toplanan bu insanlarla yeri geldikçe bizzat ilgilenmiştir.

Nevâyî'nin şehircilik ve diğer imâr faaliyetlerine düşünce ve icraat seviyesinde katkıda bulunduğunu, geniş maddi imkânlarını hayır işleri için kullandığını kaynaklarda zikredilmektedir. Fahrî-yi Herâtî, onun inşa veya tamir ettirdiğini 370 hayır eserinden bahsetmekte ve buna ilave olarak onun yaptırdığı 90 adet ribattan daha söz edilmektedir.

Fars edebiyatının, eski parlaklığını yitirmeye başladığı bu dönemde Nevâyî'nin çalışmalarıyla rahat bir nefes aldığı görülmektedir. Ama Nevâyî'nin başını çektiği Herat ekolü mensubu şairler, Fars edebiyatını geliştirirken, onun yeni bir üslûba doğru gitmesine de önayak olmuşlardır. Sözümüzü Nevâyî ile yakın dönemde yaşayan Hâşim el-Herevî söyledikleri ile son veriyoruz:

"Arslan yürekli ve kılıç kullanmakta usta idi. Güzel ismi Mîr Alî Şîr idi... Onun bilgi ve düşüncesinin ulaştığı dereceyi, ihsan etme ve bağışlama tarzını hiç sorma. Bu namlı kişinin, bütün meşguliyetine rağmen üç gazel divanı ve bir de Türkçe hamse yazması şaşılacak şeydir... Hz. Hızır ve Pîr-i Türk'ün (Ahmed Yesevi kastediliyor olmalı) nefesi (manevî himmeti) ile Türkçe olarak büyük (kıymetli, yüksek) sözler söyledi... Söz sanatıyla ilgilenenleri eğitip yetiştirmeyi kendine vazife edindi. Söz ustalarını bütün dünyadan toplayıp bir araya getirdi. Nam salmış kişilerle bir arada bulundu. Câmî'nin öğrencisi olmaya meyletti. O zatın yanında feyz alarak çok kazançlar elde etti. Pîrin terbiyesini, yetiştirmesini fırsat saydı ve bunun kıymetini bildi. Onun vasıtasıyla çok fazilet ve marifetlere kavuştu ve bilgi cevherini onun yanında ele geçirdi. Manâ ayarlı, gönül cezb eden, ölçülü, parlak inci gibi gazeller söyledi. Binlerce esasın üzerine kurulmuş bilgi ile sözü tartıya vurabilen, mananın derinliğine inerek onu anlayabilen bir edebiyatçı oldu. Erdem ve marifet onun gönlüne yerleşti. Bilgili kişilerin yolunu ve tutumunu benimsedi."

Bu sözler Ali Şîr Nevâyî'nin döneminde nasıl bir etki uyandırdığını göstermektedir.

AFİŞ